Do głównych zadań psychologa na oddziale neurologii należy diagnoza poziomu funkcjonowania poznawczego w tym badanie inteligencji, udzielanie wsparcia terapeutycznego, a także ocena stanu psychicznego pacjenta.
Opinia psychologiczna posłuży lekarzom w stawianiu diagnozy i ewentualnej terapii, stąd jej treść powinna być zwięzła i pozwalająca określić stan funkcjonowania pacjenta. W przypadku ciężkich postaci udaru specjalista może posłużyć się następującymi zwrotami „pozostaje/ nie pozostaje w kontakcie”. W takiej ocenie zacząć należy od badania orientacji allo- i autopsychicznej i wykorzystać Test Zegara.
Narzędzia jakie wykorzystuje psycholog to przede wszystkim testy przesiewowe, które służą do wstępnej oceny funkcjonowania pacjenta. Jednymi z ważniejszych są Montrealska skala oceny funkcji poznawczych (MoCA) oraz MMSE (ang. Mini–Mental State Examination, potocznie “mini–mental”). MMSE to krótkie narzędzie przesiewowe, służące w większości przypadków do diagnozy otępienia lub oceny stopnia deterioracji kognitywnej po udarze po udarze i czasu trwania rehabilitacji neurologicznej.
Badając funkcje poznawcze mierzymy między innymi percepcję wzrokowo przestrzenną, w tym analizę i syntezę, pamięć, nazywanie, uwagę, fluencję słowną. Nie badamy tylko funkcji kognitywnych. Kontakt z pacjentem, ten przy wstępnej ocenie również, może mieć duże znaczenie. Istnieją badania potwierdzające korelację zaburzeń poznawczych i obniżenia nastroju po udarze mózgu. Gdy obserwujemy takie zachowania objawowe warto wówczas wykorzystać skale ceny apatii lub depresji, jak na przykład Skala Hamiltona. Na oddziale spotkamy również pacjentów onkologicznych, którzy takiego wsparcia mogą potrzebować, a pracownikiem oddziału za to odpowiedzialnym jest psycholog.
Depresja poudarowa (post stroke depression PSD) jest najczęstszym zaburzeniem psychiatrycznym u osób po udarze mózgu. Pierwszym badaczem, opisującym to zjawisko, był Eugen Bleuler, który zwrócił uwagę, że po dokonanym epizodzie naczyniowym występował obniżony nastrój (Bleuler, 1916). Badania nad PSD prowadzone są od lat 70. XX wieku (Malewska, Jaracz, Rybakowski, 2016), a rozwój ten wiąże się z usprawnieniem technik neuroobrazowania.
Współwystępowanie depresji poudarowej z zaburzeniami kognitywnymi stało się przedmiotem wielu badań odkąd Robinson i in. (1986) wykazali, że u pacjentów z depresją i udarem lewostronnym zaburzenia poznawcze występują znacznie częściej. Potwierdziły to
późniejsze badania (Kauhanen, Korpelainem, Hilunem, Sotaniemi, Myllyla, 1999). Z czasem pojawiły się nowe hipotezy, powstałe na gruncie obserwacji z których wynikało, że zastosowanie leków przeciwdepresyjnych powoduje poprawę nastroju, ale nie zaburzeń poznawczych (Andersen, Vestergaard, Riis, Ingeman–Nielsen, 1996; Lipsey, Robinson, Pearlson, Rao, Price, 1984; Robinson, Schultz, Castillo i in., 2000).
Jakie narzędzia są przydatne do badania deterioracji kognitywnej osób po udarze mózgu?
Bibliografia
Andersen G., Vestergaard K., Riis J. O., Ingeman-Nielsen M. (1996), Dementia of depression or depression of dementia in stroke. Acta Psychiatr. Scand., 94(4), 272-278.
Bleuler E. (1916). Lehrbuch der Psychiatrie. Berlin: Verlag von Julius Springer.
Kauhanen M. L., Korpelainem J. T., Hilunen P., Sotaniemi K. A., Myllyla V. V. (1999). Post-stroke Depression Correlates with Cognitive Impairements And Neurological Deficits. Stroke, 30, 1875-1880.
Lipsey J. R., Robinson R. G., Pearlson G. D., Rao K., Price T. R. (1984). Nortriptyline treatment of post-stroke depression; a double-blind study. Lancet, 1, 297-300.
Robinson R. G., Bola-Wilson K., Kaplan E., Lipsey J. R., Price T. R. (1986). Depression influences Intellectual Impairement in Stroke Patients. British Journal of Psychiatry, 148, 541-547.
Malewska M.K., Jaracz J., Rybakowski J. (2016). Depresja poudarowa-rozpowszechnienie i czynniki ryzyka. Neuropsychiatria i neuropsychologia, 11(1), 6-11.