Często w gabinecie psychologa używamy zwrotu rozwój poznawczy. Sfera poznawcza to nic innego jak procesy, dzięki którym dziecko poznaje świat. Jest to m.in. pamięć, spostrzeganie, uwaga, myślenie.
Czy w zaburzeniach spektrum autyzmu można mówić o charakterystycznych deficytach poznawczych? W ciągu ostatnich lat wielokrotnie podejmowano próby zdefiniowania typowych deficytów poznawczych charakterystycznych dla zaburzeń ze spektrum autyzmu. W pracach polskich badaczy nadal wyodrębnia się trzy obszary:
(1) nieprawidłowości w zakresie teorii umysłu, (2) teorię słabej centralnej koherencji oraz (3) deficyty funkcji wykonawczych.
Jeżeli chodzi o teorię umysłu to doczekała się ona nowych badań i odkryć dotyczących tzw. “Double empathy problem”. (edit)
Czy osłabiona centralna koherencja to ograniczona zdolność do integracji bodźców, czy zwiększona zdolność skupienia na detalach?
Obecnie trwa debata na ten temat. Badania wskazują, że to zależy od wykorzystanego narzędzia. W zadaniach gdzie ważne jest rozumienie, tworzenie narracji oraz prawidłowe wnioskowanie z uwzględnieniem ciągu przyczynowo-skutkowego wówczas osłabiona centralna koherencja uznana będzie jako deficyt. Osłabiona centralna koherencja jest zasobem w testach wzrokowo-przestrzennych, jednak w przypadku bodźców ruchowych potrzebna jest integracja informacji z otoczenia.
Więcej wkrótce
źródło: Bojda Agnieszka, Srebnicki Tomasz , Konowałek Łukasz [i in.]: Słaba centralna koherencja – rozwój i koncepcja konstruktu, metody badania, Psychiatria Polska, 2021, vol. 55, nr 6, s.1373-1386. DOI:10.12740/PP/OnlineFirst/120931
2. Gra planszowa “Emocje”, wydawnictwa Kukuryku. Polecana dla dzieci od 7-go roku życia. Dzięki wspaniałej grafice, wyraźnych obrazkach schematycznych przedstawiających stany emocjonalne już 6-latki mogą się przy niej dobrze bawić.
Jak pomóc dziecku, które nie radzi sobie z przegraną?
Ciąg dalszy (…)
5. Im więcej takich sytuacji, gdy dla rodziców i otoczenia liczy się bardziej efekt końcowy niż sam PROCES– wówczas dziecko czuje się oceniane i w nowych sytuacjach spodziewa się oceny.
6. Efekt presji- informacja, że dziecko powinno się starać lub za mało się stara powoduje, że dziecko skupia się na tym czy coś mu się udaje, aniżeli na czerpaniu radości ze wspólnej zabawy. Dziecko chce coś zrobić, ale występuje niepewność co do wykonania.
Gry planszowe z rówieśnikami to czas, w którym rozwijamy szereg umiejętności społecznych a także funkcji wykonawczych.
Wówczas:
-czekamy na swoją kolej,
-słuchamy wypowiedzi drugiego gracza, lub obserwujemy jego działania związane z grą,
-pomagamy graczom, gdy nie zrozumieli instrukcji albo zgubili się na planszy,
-monitorujemy działania wszystkich graczy co wymaga skupienia,
Jak pomóc dziecku, które nie radzi sobie z przegraną?
Dobrze jest zrezygnować z porównywania, zachęcania do rywalizacji.
Nazywaj emocje dziecka: widzę, że się złościsz że Ci się nie udało; zauważyłam że to dla Ciebie trudne, gdy nie wychodzi tak jak chciałaś.
Zaproponuj aktywności w których nie można zrobić czegoś dobrze lub źle.
Zagrajcie zespołowo. Czy istnieją gry, w których rywalizacja nie istnieje? Tak, istnieją gry familijne, w których wspólnymi siłami osiągamy cel. Jedną z takich gier jest zestaw “Kotek psotek” z serii “Rodzinka wygrywa” wydawnictwa Egmont.
Z serii: książki na OSWOJENIE LĘKU DLA DZIECI. Moi drodzy, przychodzę dzisiaj z postem będącym kontynuacją tematu naszego MISIA KOALI, który może okazać się wspaniałym przyjacielem dla najmłodszych. Bajka autorstwa Rachel Bright i Jima Fielda’a pozwoli tym najmłodszym, ale też starszym oswoić lęk i odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście strach się bać?
Polecam wszystkim rodzicom dzieci w wieku przedszkolnym, szkolnym i nam samym – dorosłym. Bajka może okazać się dla nas pełną wzruszeń historyjką. Jakie zjawiska za tym stoją, że mały przyjaciel i jego silny lęk przed otaczającym światem, może paradoksalnie uwolnić odbiorcę od niektórych lęków? Bajki terapeutyczne od lat pełnią w gabinecie psychologa ogromną rolę, myśl że ktoś czuje się tak, jak my może sprawić ogromną ulgę, a to za sprawą normalizacji. Co więcej coś, co jest nazwane, łatwiej nam opanować. Okazuje się, że gdzieś na świecie jest wielu małych misiów Koala, którzy tak, jak nasi podopieczni, mierzą się z lękiem i strachem przed nieznanym. Książka nie zawiera zbyt wielu technik regulacji emocji, ale może stanowić ciekawy wstęp do oswajania tematu lęku.
Do głównych zadań psychologa na oddziale neurologii należy diagnoza poziomu funkcjonowania poznawczego w tym badanie inteligencji, udzielanie wsparcia terapeutycznego, a także ocena stanu psychicznego pacjenta.
Opinia psychologiczna posłuży lekarzom w stawianiu diagnozy i ewentualnej terapii, stąd jej treść powinna być zwięzła i pozwalająca określić stan funkcjonowania pacjenta. W przypadku ciężkich postaci udaru specjalista może posłużyć się następującymi zwrotami „pozostaje/ nie pozostaje w kontakcie”. W takiej ocenie zacząć należy od badania orientacji allo- i autopsychicznej i wykorzystać Test Zegara.
Narzędzia jakie wykorzystuje psycholog to przede wszystkim testy przesiewowe, które służą do wstępnej oceny funkcjonowania pacjenta. Jednymi z ważniejszych są Montrealska skala oceny funkcji poznawczych (MoCA) oraz MMSE (ang. Mini–Mental State Examination, potocznie “mini–mental”). MMSE to krótkie narzędzie przesiewowe, służące w większości przypadków do diagnozy otępienia lub oceny stopnia deterioracji kognitywnej po udarze po udarze i czasu trwania rehabilitacji neurologicznej.
Upset thoughtful mature woman sitting alone, thinking about emotional problem, feeling unwell, lost in thoughts, dementia or mental disorder, frustrated older female looking in distance close up
Badając funkcje poznawcze mierzymy między innymi percepcję wzrokowo przestrzenną, w tym analizę i syntezę, pamięć, nazywanie, uwagę, fluencję słowną. Nie badamy tylko funkcji kognitywnych. Kontakt z pacjentem, ten przy wstępnej ocenie również, może mieć duże znaczenie. Istnieją badania potwierdzające korelację zaburzeń poznawczych i obniżenia nastroju po udarze mózgu. Gdy obserwujemy takie zachowania objawowe warto wówczas wykorzystać skale ceny apatii lub depresji, jak na przykład Skala Hamiltona. Na oddziale spotkamy również pacjentów onkologicznych, którzy takiego wsparcia mogą potrzebować, a pracownikiem oddziału za to odpowiedzialnym jest psycholog.
Depresja poudarowa (post stroke depression PSD) jest najczęstszym zaburzeniem psychiatrycznym u osób po udarze mózgu. Pierwszym badaczem, opisującym to zjawisko, był Eugen Bleuler, który zwrócił uwagę, że po dokonanym epizodzie naczyniowym występował obniżony nastrój (Bleuler, 1916). Badania nad PSD prowadzone są od lat 70. XX wieku (Malewska, Jaracz, Rybakowski, 2016), a rozwój ten wiąże się z usprawnieniem technik neuroobrazowania.
Współwystępowanie depresji poudarowej z zaburzeniami kognitywnymi stało się przedmiotem wielu badań odkąd Robinson i in. (1986) wykazali, że u pacjentów z depresją i udarem lewostronnym zaburzenia poznawcze występują znacznie częściej. Potwierdziły to późniejsze badania (Kauhanen, Korpelainem, Hilunem, Sotaniemi, Myllyla, 1999). Z czasem pojawiły się nowe hipotezy, powstałe na gruncie obserwacji z których wynikało, że zastosowanie leków przeciwdepresyjnych powoduje poprawę nastroju, ale nie zaburzeń poznawczych (Andersen, Vestergaard, Riis, Ingeman–Nielsen, 1996; Lipsey, Robinson, Pearlson, Rao, Price, 1984; Robinson, Schultz, Castillo i in., 2000).
Jakie narzędzia są przydatne do badania deterioracji kognitywnej osób po udarze mózgu?
Andersen G., Vestergaard K., Riis J. O., Ingeman-Nielsen M. (1996), Dementia of depression or depression of dementia in stroke. Acta Psychiatr. Scand., 94(4), 272-278.
Bleuler E. (1916). Lehrbuch der Psychiatrie. Berlin: Verlag von Julius Springer.
Kauhanen M. L., Korpelainem J. T., Hilunen P., Sotaniemi K. A., Myllyla V. V. (1999). Post-stroke Depression Correlates with Cognitive Impairements And Neurological Deficits. Stroke, 30, 1875-1880.
Lipsey J. R., Robinson R. G., Pearlson G. D., Rao K., Price T. R. (1984). Nortriptyline treatment of post-stroke depression; a double-blind study. Lancet, 1, 297-300.
Robinson R. G., Bola-Wilson K., Kaplan E., Lipsey J. R., Price T. R. (1986). Depression influences Intellectual Impairement in Stroke Patients. British Journal of Psychiatry, 148, 541-547.
Malewska M.K., Jaracz J., Rybakowski J. (2016). Depresja poudarowa-rozpowszechnienie i czynniki ryzyka. Neuropsychiatria i neuropsychologia, 11(1), 6-11.
Jeżeli chodzi o teorię umysłu to doczekała się ona nowych badań i odkryć dotyczących tzw. “Double empathy problem”. (edit)
